Tetanus titer: een eenvoudige test om te bepalen of uw paard voldoende antistoffen heeft.

Het testen van antistoffen (titeren) voordat u uw dier vaccineert, kent bij onze kleine huisdieren reeds een opmars. Ook voor paarden is er een eenvoudige test beschikbaar om te kijken of uw paard beschermd is tegen tetanus. 

Wat is tetanus?

Tetanus wordt veroorzaakt door de bacterie Clostridium tetani. Deze bacterie is aanwezig in de bodem en kan via wonden het lichaam binnen dringen. Voornamelijk bij wonden die afgesloten worden van zuurstof (bvb. bij steekwonden), krijgt de bacterie de kans om zijn toxine te produceren. Dit toxine zorgt voor spierspasmen die uiteindelijk fataal worden voor het paard. Je kan een paard met tetanus herkennen aan zijn stijve gang, het 3^e ooglid dat duidelijk zichtbaar wordt, opengesperde neusgaten, omhooggehouden staart, gespitste oren, stijve kaken en overreageren op stimuli.

Vaccinatieschema's

Vanaf de leeftijd van 6 maanden kan een veulen voor het eerst gevaccineerd worden. De meest gebruikte vaccinatie is de combinatie van griep en tetanus. Een basisvaccinatie bestaat uit twee inspuitingen met 4 tot 6 weken tussen. De volgende herhalingsvaccinatie volgt 5 à 6 maanden later. Vanaf dat moment is jaarlijks vaccineren voldoende. (Bij wedstrijdpaarden wordt er voor de griep een extra halfjaarlijkse vaccinatie gegeven.) Voorgaand schema gaat voornamelijk op voor de griep-component in het vaccin. Wanneer men de bijsluiter van de pure tetanusvaccinaties bekijkt, is een basisvaccinatie van 2 injecties met 4 weken tussen voldoende om voor een jaar beschermd te zijn. Na de 3^e vaccinatie (die dus 1 jaar na de basisvaccinatie valt), wordt een immuniteit bekomen van ongeveer 2 à 3 jaar (volgens de bijsluiter, afhankelijk van het merk van het vaccin). Dit wil zeggen dat paarden dus niet ieder jaar voor tetanus gevaccineerd hoeven te worden, maar om de 2 à 3 jaar in het verdere verloop van hun leven.

Wat is het nut van een goed opgestarte vaccinatie? Dit kan eenvoudig uitgelegd worden aan de hand van onderstaand schema.

Een basisvaccinatie bestaat uit twee injecties met ongeveer een maand tussen. Dit is nodig om het immuunsysteem de tijd te geven om na de eerste vaccinatie nieuwe antistoffen aan te maken. De tweede vaccinatie is om de aanmaak van deze antistoffen extra te verhogen zodat de immuniteit voor langere tijd kan dienen. Wanneer het lichaam nadien niet in contact komt met de ziektekiem waartegen het gevaccineerd is, zal het aantal antistoffen langzaam dalen. De rode lijn geeft het niveau aan waarboven we graag het aantal antistoffen hebben om goed beschermd te zijn. Vanaf dat de blauwe lijn onder de rode lijn duikt, is het de moment op opnieuw te gaan vaccineren.

 

Hoe gaat de test in zijn werk?

Om de antistoffen tegen tetanus te testen, moet er een beetje bloed worden afgenomen. Dit staal blijft 10 minuutjes staan zodat de rode bloedcellen naar beneden zakken en er een helder gele vloeistof (serum) bovenaan blijft staan. Van dit serum wordt er een druppel op de testkit gedaan, in combinatie met een hulpvloeistof. Vanaf dat moment is het weer 10 minuten wachten en dan kan je het resultaat aflezen. Op de test zijn er twee letters te lezen: C = controle, T = test. Ter hoogte van de C moet er dus steeds een lijn verschijnen. Dan is de test gelukt. Ter hoogte van de T zal enkel een lijn verschijnen wanneer er antistoffen aanwezig zijn. Hoe meer antistoffen je paard heeft, hoe duidelijker de lijn zal kleuren.

 

Om de test beter te leren kennen, heb ik verschillende dieren met verschillende vaccinatieschema’s getest. In deze testreeks werd er gecontroleerd op antistoffen na de griep-tetanus vaccinaties en niet met het pure tetanus vaccin.

Het jongste dier dat in de testreeks werd opgenomen is een veulen van 8 maand oud. Dit veulen was nog nooit eerder gevaccineerd en bleek uit de test ook geen antistoffen tegen tetanus te hebben: bij de T verschijnt er geen gekleurde lijn (foto links). Daarnaast werd er ook een shetlandpony getest die volgens de vorige eigenaar gevaccineerd zou zijn (geen bewijs in het paspoort) en ook deze bleek geen antistoffen te hebben tegen tetanus (foto rechts).

 

 

De shetlandpony werd vervolgens gevaccineerd met een combinatievaccin (griep-tetanus) en de linkse foto toont het resultaat na 4 weken: er zijn antistoffen aanwezig! De bewering dat dit dier gevaccineerd was in het verleden, klopt dus niet, of het vaccinatieschema is toen niet goed opgestart geweest en nadien niet meer herhaald. Na de eerste spuit, moet de vaccinatie een maand later herhaald worden om een voldoende hoge hoeveelheid antistoffen te verkrijgen. De pony werd dus na 4 weken opnieuw gevaccineerd en 2 maand na deze laatste vaccinatie opnieuw gecontroleerd (foto rechts).

 

 

De bijsluiter van de combinatievaccins zegt de vaccinatie een half jaar na de basisvaccinatie opnieuw herhaald moet worden. Daarna is een jaarlijkse herhaling voldoende. Bij de pure tetanusvaccinaties staat deze halfjaarlijkse vaccinatieherhaling niet vermeld in de bijsluiter. Daarom ben ik gaan kijken hoe het zit bij jaarlingen met de antistoffen op een half jaar na de basisvaccinatie, vlak voordat de derde spuit gegeven wordt.

De test toont inderdaad aan dat het aantal antistoffen na een half jaar toch weer gezakt is (zwakke lijn te zien op de test, foto links). Na deze vaccinatie te geven en een maand later opnieuw te testen, zie je wel dat de antistoffen opnieuw een boost hebben gekregen (foto rechts). De lijn is terug duidelijker geworden.

 

Wil dit dan zeggen dat je paard niet beschermd is als hij zijn derde vaccinatie niet gehad heeft op een half jaar na zijn basisvaccinatie? Wel, nee. Vroeger werd er gevaccineerd met een basisvaccinatie, gevolgd door een jaarlijkse vaccinatie. Ook bij dit schema blijken er voldoende antistoffen aanwezig te zijn tegen tetanus.

Bijgevoegde test is van een paard dat de basisvaccinatie correct kreeg en pas een jaar later zijn herhalingsvaccinatie kreeg. De test werd een half jaar na de derde vaccinatie uitgevoerd en er zijn duidelijk voldoende antistoffen aanwezig op dat moment.

Als je met hetzelfde schema anderhalf jaar na de derde vaccinatie opnieuw de test doet, wordt de testlijn wel weer zwakker. Toch zijn er nog steeds antistoffen aanwezig. Bij dergelijk resultaat adviseer ik al wel om opnieuw te vaccineren tegen tetanus.

 

Paarden die volgens het oude vaccinatieschema (basis + jaarlijkse herhaling) gevaccineerd zijn, zijn dus zeker beschermd tegen tetanus.

Het laatste voorbeeld is van een paard dat een correcte basisvaccinatie kreeg en nadien gedurende 4 jaar telkens jaarlijks gevaccineerd werd. Op het moment van de test was het paard een half jaar geleden nog gevaccineerd.

 

Conclusie

Moeten we nu allemaal massaal onze paarden gaan testen op antistoffen? Nee, zeker niet. Als het vaccinatieschema van uw paard in orde is, zou de bescherming van uw paard dat ook moeten zijn.

Ik zou wel zeker adviseren om de halfjaarlijkse vaccinatie na de basisvaccinatie van uw veulen niet over te slaan. De test toont aan de het aantal antistoffen dan nog niet heel hoog is en vaak is dit de risicoperiode waarin jonge dieren op verkenning gaan waarbij ze zich makkelijk verwonden of zich verwonden tijdens het spelen met elkaar.

De test is echter zeer nuttig als je een paard pas hebt aangekocht en er niets van vaccinaties in het paspoort vermeld staat of wanneer er onduidelijkheid is over de correctheid van het voorgaande vaccinatieschema. Dan kan op basis van de uitslag bepaald worden of er opnieuw gevaccineerd moet worden of niet.

Deze test kan ook zeker zijn nut bewijzen bij een verwond paard waarbij men niet zeker weet of dat paard beschermd is tegen tetanus. Bijvoorbeeld wanneer men geen directe toegang heeft tot het paspoort of het voorgaande vaccinatieschema niet helemaal klopt. Indien het paard dan negatief test, kan een anti-tetanusserum toegediend worden.

Tegenwoordig komt er ook vaker de vraag of men enkel voor tetanus kan vaccineren, zonder voor griep te vaccineren. Dat kan zeker. Voor paarden die enkel privé staan en niet op wedstrijd gaan, is een griepvaccinatie niet verplicht. Het is dan de keuze van de eigenaar om hier wel of niet voor te vaccineren. Bij dergelijke dieren kan er bijvoorbeeld jaarlijks getest worden of de vaccinatie voor tetanus al opnieuw herhaald dient te worden of niet.

Als je zeker wil weten of je paard antistoffen heeft, ondanks een correct vaccinatieschema, dan kan je uiteraard ook de test eens eenmalig laten uitvoeren. Gewoon zodat je zeker bent dat je paard beschermd is en antistoffen heeft. Want meten is weten!